ورود هوش مصنوعی به بخش حقوقی: بررسی جامع
ورود هوش مصنوعی به بخش حقوقی: از پرونده‌خوانی تا مذاکره: هوش مصنوعی چه تحولی در دفاتر حقوقی رقم خواهد زد؟
مقدمه: هوش مصنوعی، کاتالیزور تحول در دنیای حقوق
در دهه‌های اخیر، کمتر حوزه‌ای به اندازه بخش حقوق در برابر پذیرش نوآوری‌های تکنولوژیک مقاومت نشان داده است. اما با ظهور و پیشرفت بی‌سابقه هوش مصنوعی (AI) و به خصوص هوش مصنوعی مولد (GenAI)، این مقاومت در حال فروپاشی است. هوش مصنوعی دیگر تنها یک مفهوم علمی تخیلی نیست؛ بلکه به ابزاری قدرتمند تبدیل شده که در حال تغییر نحوه کار دفاتر حقوقی در سراسر جهان است. این مقاله به بررسی دقیق ابزارهای هوش مصنوعی که در حال حاضر توسط شرکت‌های حقوقی استفاده می‌شوند، روندهای کلیدی، و چالش‌ها و فرصت‌های پیش روی این صنعت می‌پردازد. با ما همراه باشید تا از وضعیت فعلی و آینده هوش مصنوعی در دنیای حقوقی آگاه شوید.
گزارش نظرسنجی: نگاهی به ابزارهای محبوب هوش مصنوعی حقوقی
یک نظرسنجی که اخیرا توسط “Skills” بر روی ۱۰۰ دفتر حقوقی انجام شده است – که اکثر آنها از شرکت‌های حقوقی بزرگ ایالات متحده و تعدادی نیز از بریتانیا و کانادا بودند – بینش‌های ارزشمندی را در مورد پذیرش و استفاده از ابزارهای هوش مصنوعی ارائه می‌دهد. این داده‌ها، که در اوایل سال جاری جمع‌آوری و منتشر شده‌اند، نشان‌دهنده یک چشم‌انداز پویا و در حال تغییر در بازار هوش مصنوعی حقوقی است.
نکته: در نمودارهای ارائه‌شده در گزارش اصلی، رنگ آبی نشان‌دهنده ابزارهای “در حال استفاده فعال (live)”، رنگ قرمز نشان‌دهنده ابزارهای “در حال آزمایش (pilot)”، و رنگ نارنجی نشان‌دهنده ابزارهای “در حال بررسی (considering)” بودند.
۱. بررسی دقیق (Due Diligence Review): پیشگامان همچنان پیشتاز
بررسی دقیق یا “Due Diligence” یکی از اولین حوزه‌هایی بود که ابزارهای هوش مصنوعی حقوقی در دهه ۲۰۱۰ بر آن تمرکز کردند. این حوزه، جایی است که هوش مصنوعی با قابلیت پردازش حجم بالای اسناد و استخراج اطلاعات کلیدی، کارایی چشمگیری را به ارمغان آورده است.
- Kira (بخشی از Litera): همچنان پیشتاز بلامنازع در این زمینه است. این ابزار که عمدتاً بر پایه رویکردهای پردازش زبان طبیعی (NLP) و یادگیری ماشین (ML) عمل می‌کند، به دلیل سال‌ها آموزش مدل‌های یادگیری ماشین و آشنایی وکلا با آن، محبوبیت خود را حفظ کرده است. این موضوع نشان می‌دهد که ابزارهای قدیمی‌تر هوش مصنوعی می‌توانند در کنار رویکردهای نوین هوش مصنوعی مولد نیز بقا داشته باشند.
- Harvey’s Vault: با وجود اینکه تنها چند سال از ورود “Harvey” به بازار می‌گذرد، ویژگی “Vault” آن به طور شگفت‌انگیزی در رتبه دوم قرار گرفته است. این صعود سریع نشان‌دهنده پتانسیل بالای ابزارهای نوین هوش مصنوعی مولد است.
- سایر ابزارهای برجسته: Luminance و eBrevia، دو ابزار قدیمی‌تر دیگر در این حوزه، به ترتیب در رده‌های سوم و چهارم قرار دارند. هر دوی این ابزارها نیز مانند Kira، اکنون از جنبه‌هایی از هوش مصنوعی مولد نیز بهره می‌برند.
۲. نگارش حقوقی (Legal Drafting): رقابت تنگاتنگ و ظهور بازیگران جدید
در حوزه نگارش حقوقی، برخلاف بررسی دقیق، هیچ شرکتی سلطه بلامنازعی ندارد و رقابت بسیار فشرده است. این بخش از بازار، صحنه ظهور بازیگران جدید و توانمندی است که حتی با غول‌های بزرگ حقوقی رقابت می‌کنند.
- Harvey: در نگارش حقوقی نیز در جایگاه اول قرار گرفته است.
- CoCounsel (از Thomson Reuters): در رتبه دوم و با فاصله بسیار کم از Harvey قرار دارد.
- سایر رقبا: Draftwise، ClearBrief، Lexis Create+، Office & Dragons (که اخیراً توسط Litera خریداری شده است)، و چندین ابزار دیگر از جمله Definely، نیز در این حوزه فعال هستند.
- تنوع در بازار: حدود ۲۰ شرکت در دسته “سایر” قرار می‌گیرند که نشان‌دهنده پراکندگی و عدم تمرکز بازار در این زمینه است. این موضوع پیام مهمی دارد: حتی شرکت‌های بسیار کوچک‌تر نیز در کنار غول‌هایی مانند Thomson Reuters و LexisNexis، عملکرد بسیار خوبی از خود نشان می‌دهند.
آینده نگارش حقوقی: Draftwise با ۴۰ دفتر حقوقی که “در حال بررسی” استفاده از آن هستند، بالاترین پتانسیل رشد را در آینده نشان می‌دهد. Lexis Create+ نیز در جایگاه دوم از نظر پتانسیل استفاده آتی قرار دارد.
۳. جستجو و بازیابی (Search and Retrieval): غافلگیری مایکروسافت
در حوزه جستجو و بازیابی اطلاعات حقوقی، به ویژه زمانی که هوش مصنوعی به سیستم مدیریت اسناد (DMS) یا سایر مخازن اسناد متصل می‌شود، نتایج تا حدودی غافلگیرکننده بود:
- Microsoft Copilot: با کمال تعجب، در جایگاه اول قرار گرفت. این امر شاید به این دلیل باشد که تقریباً تمام وکلا از Word استفاده می‌کنند و Copilot به راحتی در دسترس آنها قرار دارد.
- پتانسیل تغییر در آینده: با این حال، تصویر فعلی ممکن است به زودی تغییر کند. تقریباً نیمی از شرکت‌ها اعلام کرده‌اند که “در حال بررسی” DeepJudge، یک شرکت سوئیسی متخصص در جستجوی مبتنی بر هوش مصنوعی، هستند. این ابزار همچنین در یک نظرسنجی مرتبط دیگر توسط Skills به عنوان محبوب‌ترین ابزار هوش مصنوعی انتخاب شده است. iManage و محصول Insight+ آن نیز در رتبه بعدی برای آزمایش‌های آتی قرار دارند. این نشان می‌دهد که تا پایان سال، رقابت در این بخش به شدت فشرده خواهد شد.
۴. مذاکره و ویرایش قرارداد (Contract Negotiation and Redlining): رقابت فشرده
در بخش مذاکره و ویرایش قرارداد، “Harvey” و “CoCounsel” از Thomson Reuters به عنوان پیشتازان ظاهر شده‌اند. اما همانند نگارش حقوقی، Draftwise و Lexis Create+ نیز علاقه زیادی را برای استفاده در آینده نشان می‌دهند. این نشان‌دهنده رقابت مستمر و تلاش برای ارائه راه‌حل‌های جامع‌تر در این حوزه است.
نرخ پذیرش و استراتژی هوش مصنوعی
نظرسنجی همچنین نشان داد که اکثر دفاتر حقوقی به طور متوسط ۱۸ راهکار هوش مصنوعی فعال دارند که تعداد قابل توجهی است. با این حال، نرخ پذیرش واقعی همچنان پایین است. به عنوان مثال، تنها حدود ۲۰% از وکلای شاغل در بزرگترین شرکت‌ها به طور منظم از دستیاران حقوقی هوش مصنوعی خود استفاده می‌کنند.
چالش‌ها و فرصت‌ها:
- نرخ پذیرش پایین: این نرخ ممکن است در ابتدا نگران‌کننده به نظر برسد، اما در مقایسه با پذیرش برخی ابزارهای هوش مصنوعی در گذشته، نتیجه خوبی تلقی می‌شود. با عادی‌سازی ابزارهای هوش مصنوعی مولد، انتظار می‌رود سطح استفاده از آنها به طور طبیعی افزایش یابد.
- رهبری استراتژی هوش مصنوعی: یکی از نکات مثبت و مهم این نظرسنجی، تغییر رهبری استراتژی هوش مصنوعی در دفاتر حقوقی است. “اوز بنامرام” (Oz Benamram)، رهبر Skills، خاطرنشان می‌کند که “دپارتمان‌های نوآوری (۵۹%) از دپارتمان‌های IT (۴۳%) پیشی گرفته‌اند و به عنوان محرک‌های اصلی استراتژی هوش مصنوعی عمل می‌کنند.” این یک تغییر چشمگیر نسبت به سال گذشته است که دپارتمان‌های IT با ۷۴% پیشتاز بودند.
اهمیت دپارتمان‌های نوآوری: این تحول بسیار مهم است، زیرا تیم‌های نوآوری نقش حیاتی در آوردن فناوری‌های جدید، آزمایش آنها، اجرای پروژه‌های اثبات مفهوم (POC) با وکلا، توسعه مشترک ابزارها با فروشندگان، یا انجام پروژه‌های داخلی (DIY) دارند. به عبارت دیگر، وظیفه آنها پیشگامی، اکتشاف و حرکت به سوی مرزهای فناوری حقوقی است. اگر دفاتر حقوقی اختیارات بیشتری را در استقرار هوش مصنوعی به این تیم‌ها می‌دهند، این یک گام بسیار مثبت است.
چشم‌انداز بازار هوش مصنوعی حقوقی
به طور کلی، تصویر بازار هوش مصنوعی حقوقی متنوع و مثبت است. ترکیبی از شرکت‌های قدیمی و جدید، بزرگ و کوچک، در حال فعالیت هستند و کمتر بخشی دارای رهبران بلامنازع است؛ یا اگر رهبری وجود دارد، نشانه‌هایی از تغییر در ۱۸ ماه آینده نیز دیده می‌شود. این بازار هنوز در حال تحول و دگرگونی است و فرصت‌های زیادی برای همه بازیگران وجود دارد.
دیدگاه‌های از بنامرام (Oz Benamram)
اوز بنامرام، رهبر Skills، نکات کلیدی و عمیق‌تری را درباره وضعیت فعلی و آینده هوش مصنوعی در صنعت حقوق ارائه می‌دهد:
- عدم سلطه یک ابزار واحد: “به جای اینکه یک ابزار هوش مصنوعی بر همه چیز حکمرانی کند، شرکت‌ها راه‌حل‌های بسیار تخصصی را در ۲۲ مورد استفاده مختلف به کار می‌گیرند. بسیاری از دسته‌ها هنوز ۳۰-۵۰+ شرکت را نشان می‌دهند که به طور کامل به دسته‌بندی‌های استفاده می‌گویند ‘نه’. این موضوع همچنین توضیح می‌دهد که چرا بازیکنان جدیدتر در گزارش ‘محبوب‌ترین ابزارهای هوش مصنوعی حقوقی’ که قبلاً منتشر شده بود، حضور پررنگ‌تری دارند، جایی که هیچ یک از نام‌های بزرگ در ۱۵ رتبه برتر قرار نگرفتند.”
- ظهور پلتفرم‌های برنده: “من پیش‌بینی می‌کنم که به زودی یک پلتفرم برنده برای فعال‌سازی خدمات بازیابی تقویت شده (RAS) ظاهر خواهد شد و سایرین نمایندگانی را برای تعامل با آن سیستم ارائه خواهند داد تا به شرکت‌ها اجازه دهند بر اساس دانش خود رقابت کنند.”
- پایداری راهکارهای قدیمی: “با وجود انفجار ابزارهای هوش مصنوعی مولد، راه‌حل‌های قدیمی مانند Contract Companion (مورد استفاده ۶۱%) و Intapp Time (مورد استفاده ۵۸%) همچنان به طور گسترده‌ای پذیرفته شده‌اند، که نشان می‌دهد شرکت‌ها برای جایگزینی محصولات تثبیت شده با جایگزین‌های جدیدتر مبتنی بر هوش مصنوعی عجله‌ای ندارند.”
- نرخ ترک بالا برای برخی ابزارهای هوش مصنوعی: “برخی شرکت‌ها استفاده از ابزارهایی مانند Harvey (۴ شرکت) و CoCounsel (۹ شرکت) را به دلیل نگرانی‌های مربوط به هزینه و عدم بازگشت سرمایه (ROI) متوقف کرده‌اند. این نشان‌دهنده ارزیابی مجدد مداوم این است که کدام راه‌حل‌های هوش مصنوعی واقعاً ارزش‌آفرین هستند.”
- پذیرش پایین محصولات هوش مصنوعی رو به مشتری: “تنها ۱۳% از شرکت‌ها محصولات هوش مصنوعی درآمدزا را توسعه داده‌اند، که نشان می‌دهد در حالی که هوش مصنوعی در حال تغییر گردش کار داخلی است، شرکت‌ها در ارائه آن به مشتریان به گونه‌ای که مستقیماً مدل‌های کسب‌وکار آنها را تحت تأثیر قرار دهد، محتاط هستند.”
- عدم جایگزینی کامل ابزارهای قدیمی: “در حالی که برخی شرکت‌ها سیستم‌های قدیمی را با هوش مصنوعی مولد جایگزین کرده‌اند – به ویژه در تحقیقات حقوقی، بررسی قرارداد و بررسی دقیق – بسیاری از آنها تنها ‘تقویت’ را گزارش کرده‌اند تا جایگزینی کامل راهکارهای قدیمی.”
- مدیران ارشد هوش مصنوعی (Chief AI Officers) یک واقعیت: “دو سوم شرکت‌ها یک نقش رهبری اختصاصی هوش مصنوعی را استخدام کرده‌اند، که نشان‌دهنده حرکت صنعت به سمت رسمی‌سازی حاکمیت هوش مصنوعی در سطوح بالا است.”
این روندها در مجموع نشان می‌دهند که در حالی که پذیرش هوش مصنوعی در حوزه حقوق در حال شتاب گرفتن است، شرکت‌ها همچنان با استراتژی، آموزش و تعادل بین اثربخشی هزینه ابزارهای مختلف درگیر هستند. به همین دلیل، دریافت کمک در ساخت استراتژی بلندمدت هوش مصنوعی بسیار حیاتی است.
نقش کنفرانس‌ها و رویدادها
رویدادهایی مانند کنفرانس Legal Innovators California (در سانفرانسیسکو، ۱۱ و ۱۲ ژوئن)، نقش مهمی در تبادل دانش و تجربه در این حوزه ایفا می‌کنند. حضور سخنرانان از شرکت‌های حقوقی پیشرو، تیم‌های داخلی، و شرکت‌های فناوری (از جمله &AI، Legora، Harvey، StructureFlow، Ivo، Flatiron Law Group، PointOne، Centari، LexisNexis، eBrevia، Legatics، Knowable، Draftwise، newcode.AI، Riskaway، Aracor، SimpleClosure و غیره) و همچنین شرکت‌های حقوقی برجسته (مانند Cooley، Wilson Sonsini، Baker McKenzie، Gunderson، Ropes & Grey، A&O Shearman) نشان‌دهنده اهمیت روزافزون این فناوری و نیاز به بحث و تبادل نظر در مورد آن است.
جدول: مقایسه محبوبیت ابزارهای هوش مصنوعی حقوقی
| حوزه کاربرد | ابزارهای پیشتاز (در حال استفاده) | ابزارهای با پتانسیل بالا (در حال بررسی/آزمایش) | توضیحات کلیدی |
|---|---|---|---|
| بررسی دقیق (Due Diligence) | Kira (Litera), Harvey (Vault) | – | Kira به دلیل سابقه و آموزش مدل‌های ML پیشتاز است. Harvey با ورود جدید، به سرعت جایگاه دوم را کسب کرده است. |
| نگارش حقوقی (Legal Drafting) | Harvey, CoCounsel (Thomson Reuters) | Draftwise, Lexis Create+ | رقابت فشرده است و هیچ بازیگر غالبی وجود ندارد. شرکت‌های کوچک نیز در این حوزه موفق عمل می‌کنند. Draftwise بیشترین پتانسیل رشد را نشان می‌دهد. |
| جستجو و بازیابی (Search & Retrieval) | Microsoft Copilot | DeepJudge, iManage (Insight+) | Copilot به دلیل دسترسی‌پذیری گسترده، فعلاً پیشتاز است. اما DeepJudge و iManage پتانسیل بالایی برای تغییر این وضعیت در آینده نزدیک دارند. |
| مذاکره و ویرایش قرارداد (Contract Negotiation & Redlining) | Harvey, CoCounsel (Thomson Reuters) | Draftwise, Lexis Create+ | همانند نگارش حقوقی، رقابت در این حوزه نیز تنگاتنگ است و ابزارهای جدیدتر به سرعت در حال جلب توجه هستند. |
نتیجه‌گیری: آینده‌ای هوشمند برای صنعت حقوق
صنعت حقوق در آستانه یک تحول عمیق قرار دارد که توسط هوش مصنوعی هدایت می‌شود. در حالی که چالش‌هایی مانند نرخ پایین پذیرش واقعی و نیاز به ارزیابی مداوم بازگشت سرمایه وجود دارد، روندهای کلی بسیار مثبت هستند. انتقال رهبری استراتژی هوش مصنوعی به دپارتمان‌های نوآوری، نشان‌دهنده دیدگاهی مترقی‌تر و تمرکز بر اکتشاف و پذیرش فناوری‌های نوین است.
بازار هوش مصنوعی حقوقی هنوز در مراحل اولیه خود قرار دارد و به شدت رقابتی و پویاست. این وضعیت “در حال تحول” فرصت‌های بی‌شماری را برای شرکت‌های فناوری، دفاتر حقوقی و متخصصان هوش مصنوعی ایجاد می‌کند تا با همکاری یکدیگر، آینده‌ای کارآمدتر، دقیق‌تر و دسترس‌پذیرتر را برای سیستم حقوقی رقم بزنند. برای دفاتر حقوقی، سرمایه‌گذاری هوشمندانه در استراتژی هوش مصنوعی و آموزش نیروی انسانی، نه تنها یک مزیت رقابتی، بلکه یک ضرورت برای بقا و رشد در این عصر جدید خواهد بود.